Η Ζωοδόχος Πηγή. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.

Η Ζωοδόχος Πηγή. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.

Γύρω στα 450   μΧ, ένας βυζαντινός  στρατιώτης, Λέοντας στο  όνομα, περιδιάβαζε τις εξοχές της Κωνσταντινούπολης όταν είδε  έναν τυφλό άνθρωπο να του ζητάει λίγο νερό . Ο Λέοντας έψαξε  για να βρει νερό αλλά μάταια. Τότε, άκουσε μια γυναικεία φωνή  να του λέει: “Ου χρεών σε, Λέων, αγωνιάν, το γαρ ύδωρ εγγύς”. Και  πάλι ακούει τη φωνή να τον προστάζει: “Λέων βασιλιά, πάρε  απ΄ το νερό αυτό και δώσε να πιει να ξεδιψάσει ο τυφλός άνθρωπος και κάτι  ακόμα, άλειψε μ΄ αυτό τα μάτια του και αμέσως θα καταλάβεις ποια είμαι εγώ που  σου μιλώ”.

Έτσι  έκανε ο  Λέοντας και  παρευθύς ο τυφλός  ανέβλεψε. Αλλά ταυτόχρονα κατάλαβε  πως εκείνη η φωνή που του μιλούσε  ήταν της Παναγίας.

Θαύμα  ήταν και  η επαλήθευση  της προσφώνησης από  την Παναγία του Λέοντα ως  βασιλιά. Διότι πράγματι ο Λέων,   το 486 μ.Χ, ανέβηκε στον θρόνο της  Βυζαντινής αυτοκρατορίας ως Λέων ο Α΄ ο  Θράξ, ο επονομαζόμενος και Μακέλλης. (457-474)

Ο  Λέων,  ως αυτοκράτορας  πλέον, θα αναγείρει  πάνω στην θαυματουργή πηγή,  Ναό αφιερωμένο στην Παναγία  της Ζωοδόχου Πηγής.

Εκεί θεραπεύθηκαν και ο  αυτοκράτορας Ιουστινιανός  ο Α΄, ο Λέοντας ο ΣΤ΄ ο  Σοφός, η γυναίκα του, Αγία  βασίλισσα Θεοφανώ, ο Ρωμανός Α΄ ο  Λεκαπηνός και η γυναίκα του, ο Πατριάρχης  Στέφανος (886-912), ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Ιωάννης (964-966),  αλλά και πλήθος ακόμη, άρχοντες και απλοί άνθρωποι εκεί γιατρεύτηκαν. Μέχρι  και νεκρό ανέστησε το αγιασμένο νερό της Ζωοδόχου Πηγής.

Πολλές αγιογραφίες παριστάνουν τα θαύματα του αγιάσματος αυτού στην Κωνσταντινούπολη.

Μερικά έργα όμως, προχωρούν το θέμα βλέποντάς το συμβολικά:

Η πηγή, σε αυτά,  βγαίνει μέσα από την Παναγία και δεν είναι άλλη παρά ο ίδιος ο Χριστός. (Όπως η παρούσα παράσταση, που βασίζεται σε πρότυπο από την Σερβία)

Μάλιστα, στην παράσταση της Ζωοδόχου Πηγής από τον Μυστρά, που παραθέτουμε παρακάτω, πλάι στην “πηγή - Παναγία” βρίσκονται, όχι οι άρρωστοι που θεράπευσε, αλλά οι γονείς της, ο Ιωακείμ και η Άννα, συμβολίζοντας ως πηγή θαυματουργού νερού την γενεαλογία της Θεοτόκου από την οποία βγήκε ο Κύριος.

Η Ζωοδόχος Πηγή του Μυστρά.

Ο Άγιος Χριστόφορος. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη

Ο Άγιος Χριστόφορος.
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη

Ο Άγιος ήταν βάρβαρος που αιχμαλωτίστηκε από τους Ρωμαίους και στην συνέχεια κατατάχτηκε στις Λεγεώνες, όπου πολέμησε σε πολλές μάχες. Ήταν ψηλός, (Μια πηγή λέει πως το ύψος του ήταν “πέντε κύβιτα” = 2,30 μ.) γεροδεμένος και τρομερός στην όψη, πράγμα που δημιουργούσε φόβο σε όσους τον έβλεπαν και που του χάρισε το παρατσούκλι “Ρέπροβος” (Reprobus, νόθος, απόκληρος, απόβλητος) και αργότερα το “Κυνοκέφαλος” (“σκυλομούρης” που θα λέγαμε σήμερα)
Είναι βέβαιο πως όλα αυτά ήταν εκδηλώσεις διπλού ρατσισμού, λόγω της καταγωγής και του ύψους του Αγίου, και δεν είχαν σχέση με την πραγματική μορφή του.

Ο Ρέπροβος βαφτίστηκε χριστιανός από τον Επίσκοπο Αντιοχείας Βαβύλα, και πήρε το όνομα Χριστόφορος. Θέλοντας να εκπληρώσει το χριστιανικό του καθήκον με πράξεις φιλανθρωπίας, βοηθούσε ανθρώπους να περάσουν από ένα ποτάμι.   Μια μέρα ένα παιδάκι του ζήτησε να το περάσει. Αυτό που φάνηκε αρχικά παιχνίδι για τον βάρβαρο, έγινε ένας πολύ δύσκολος άθλος γιατί το παιδί γίνονταν όλο και πιο βαρύ. Όταν τελικά πέρασαν στην άλλη όχθη το παιδί του αποκάλυψε πως ήταν ο ίδιος ο Χριστός, ενώ το ραβδί του Αγίου βλάστησε.

Ο Χριστόφορος μαρτύρησε μαζί με τον Άγιο Βαβύλα στην Αντιόχεια, στους διωγμούς του Δεκίου, που άρχισαν το 250 μ. Χ.  Είχε μεγάλη επιρροή στο στράτευμα και μετέστρεψε πολλούς στον Χριστιανισμό, αλλά και εμπόδιζε με κάθε τρόπο την βία κατά των ομοπίστων του.

Όλα τα ανθρωποειδή τέρατα
που δήθεν συνάντησε ο Μέγας Αλέξανδρος
στις εκστρατείες του.
Ανάμεσά τους, και ένας κυνοκέφαλος.
(Vincent de Beauvais, Speculum Historiale)

Η μεταβυζαντινή περίοδος ειδικά μετά το 17ο αιώνα, επιφύλασσε στον Άγιο μια δυσάρεστη έκπληξη: 

Αφελείς αγιογράφοι και ιερωμένοι, πήραν στα σοβαρά το παρατσούκλι “κυνοκέφαλος” και άρχισαν να τον παραστάνουν έτσι. Προφανώς υπεύθυνοι ήταν και οι διαδεδομένοι θρύλοι για τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος δήθεν είχε συναντήσει στην Ασία Κυνοκέφαλους και ένα σωρό άλλα ανθρωποειδή τέρατα.

Χαρακτηριστικό είναι πως καμία Βυζαντινή εικόνα δεν τον παριστάνει σαν κυνοκέφαλο. 

Σήμερα θεωρείται προστάτης των οδηγών.

Η θεραπεία του έχοντος χείρα ξηρά

Ο Ιησούς ιώμενος τον έχοντα χείρα ξηρά.
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη

Ο Ιησούς ιώμενος τον έχοντα χείρα ξηρά.
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη
Λεπτομέρεια: Ο όμιλος των Αποστόλων
και ο Κύριος.

Ο Ιησούς ιώμενος τον έχοντα χείρα ξηρά.
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη
Λεπτομέρεια: Ο όμιλος των Ιουδαίων

Ο Ιησούς ιώμενος τον έχοντα χείρα ξηρά.
Βυζαντινό ψηφιδωτό
από το Μονρεάλε.

Συχνά βλέπουμε αυτήν την παράσταση να διαδραματίζεται στο δρόμο, με τον Ιησού και τους μαθητές να βαδίζουν και να συναντούν τον άνθρωπο με το ξερό χέρι. (Πχ, στον Πανσέληνο και την Μονή της Χώρας)
Αυτός ο εικονογραφικός τύπος είναι λάθος, γιατί τα ευαγγελικά εδάφια που παραθέτουμε στο τέλος δείχνουν πως ο Χριστός ήταν μέσα στην Συναγωγή, και μάλιστα εδίδασκε εκεί. (Προφανώς ερμήνευε τον Νόμο)
Ζήτησε από τον άνθρωπο να σηκωθεί -άρα ήταν όλοι καθιστοί.
Η συζήτηση δε με τους Ιουδαίους, πριν το θαύμα, έχει θεολογική σημασία. Δεν είναι λοιπόν απλά θέμα σωστής ιστορικής αναπαράστασης
Σωστή αναπαράσταση του επεισοδίου από την Βυζαντινή περίοδο έχουμε στο ψηφιδωτό του Μονρεάλε που παραθέτουμε.

Κατά Μάρκον 3 1 Καὶ εἰσῆλθεν πάλιν εἰς τὴν συναγωγήν, καὶ ἦν ἐκεῖ ἄνθρωπος ἐξηραμμένην ἔχων τὴν χεῖρα: 2 καὶ παρετήρουν αὐτὸν εἰ τοῖς σάββασιν θεραπεύσει αὐτόν, ἵνα κατηγορήσωσιν αὐτοῦ. 3 καὶ λέγει τῷ ἀνθρώπῳ τῷ τὴν ξηρὰν χεῖρα ἔχοντι: ἔγειρε εἰς τὸ μέσον. 4 καὶ λέγει αὐτοῖς: ἔξεστιν τοῖς σάββασιν ἀγαθὸν ποιῆσαι ἢ κακοποιῆσαι, ψυχὴν σῶσαι ἢ ἀποκτεῖναι; οἱ δὲ ἐσιώπων. 5καὶ περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ' ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν, λέγει τῷ ἀνθρώπῳ: ἔκτεινον τὴν χεῖρα. καὶ ἐξέτεινεν, καὶ ἀπεκατεστάθη ἡ χεὶρ αὐτοῦ.

Κατά Λουκά, 6,6 Ἐγένετο δὲ ἐν ἑτέρῳ σαββάτῳ εἰσελθεῖν αὐτὸν εἰς τὴν συναγωγὴν καὶ διδάσκειν. καὶ ἦν ἄνθρωπος ἐκεῖ καὶ ἡ χεὶρ αὐτοῦ ἡ δεξιὰ ἦν ξηρά: 7 παρετηροῦντο δὲ αὐτὸν οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι εἰ ἐν τῷ σαββάτῳ θεραπεύει, ἵνα εὕρωσιν κατηγορεῖν αὐτοῦ. 8 αὐτὸς δὲ ᾔδει τοὺς διαλογισμοὺς αὐτῶν: εἶπεν δὲ τῷ ἀνδρὶ τῷ ξηρὰν ἔχοντι τὴν χεῖρα: ἔγειρε καὶ στῆθι εἰς τὸ μέσον. καὶ ἀναστὰς ἔστη. 9 εἶπεν δὲ ὁ Ἰησοῦς πρὸς αὐτούς: ἐπερωτῶ ὑμᾶς, εἰ ἔξεστιν τῷ σαββάτῳ ἀγαθοποιῆσαι ἢ κακοποιῆσαι, ψυχὴν σῶσαι ἢ ἀπολέσαι. 10 καὶ περιβλεψάμενος πάντας αὐτοὺς εἶπεν αὐτῷ: ἔκτεινον τὴν χεῖρά σου. ὁ δὲ ἐποίησεν, καὶ ἀπεκατεστάθη ἡ χεὶρ αὐτοῦ. 11 αὐτοὶ δὲ ἐπλήσθησαν ἀνοίας, καὶ διελάλουν πρὸς ἀλλήλους τί ἂν ποιήσαιεν τῷ Ἰησοῦ.

Ο Ιησούς Χριστός ως "Καλός Ποιμήν"

Ιησούς Χριστός ο Καλός Ποιμήν
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη
2019

Ιησούς Χριστός ο Καλός Ποιμήν
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη
2018

Ιησούς Χριστός ο Καλός Ποιμήν
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη
2017

Ο εικονογραφικός αυτός τύπος του Κυρίου βασίζεται στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο,
10,11: "ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός. ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων: 12 ὁ μισθωτὸς καὶ οὐκ ὢν ποιμήν, οὗ οὐκ ἔστιν τὰ πρόβατα ἴδια, θεωρεῖ τὸν λύκον ἐρχόμενον καὶ ἀφίησιν τὰ πρόβατα καὶ φεύγει, καὶ ὁ λύκος ἁρπάζει αὐτὰ καὶ σκορπίζει: 13 ὅτι μισθωτός ἐστιν, καὶ οὐ μέλει αὐτῷ περὶ τῶν προβάτων. 14 ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός, καὶ γινώσκω τὰ ἐμὰ, καὶ γινώσκουσί με τὰ ἐμά, 15 καθὼς γινώσκει με ὁ πατὴρ κἀγὼ γινώσκω τὸν πατέρα, καὶ τὴν ψυχήν μου τίθημι ὑπὲρ τῶν προβάτων. 16 καὶ ἄλλα πρόβατα ἔχω, ἃ οὐκ ἔστιν ἐκ τῆς αὐλῆς ταύτης: κἀκεῖνα δεῖ με ἀγαγεῖν, καὶ τῆς φωνῆς μου ἀκούσουσιν, καὶ γενήσονται μία ποίμνη, εἷς ποιμήν."

Καθώς και στο Κατά Λουκάν,
15 3: "εἶπεν δὲ πρὸς αὐτοὺς [ο Χριστός] τὴν παραβολὴν ταύτην λέγων: 4 τίς ἄνθρωπος ἐξ ὑμῶν ἔχων ἑκατὸν πρόβατα καὶ ἀπολέσας ἐξ αὐτῶν ἓν οὐ καταλείπει τὰ ἐνενήκοντα ἐννέα ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ πορεύεται ἐπὶ τὸ ἀπολωλὸς, ἕως εὕρῃ αὐτό; 5 καὶ εὑρὼν ἐπιτίθησιν ἐπὶ τοὺς ὤμους αὐτοῦ χαίρων, 6 καὶ ἐλθὼν εἰς τὸν οἶκον συγκαλεῖ τοὺς φίλους καὶ τοὺς γείτονας, λέγων αὐτοῖς: συγχάρητέ μοι, ὅτι εὗρον τὸ πρόβατόν μου τὸ ἀπολωλός. 7 λέγω ὑμῖν ὅτι οὕτως χαρὰ ἐν τῷ οὐρανῷ ἔσται ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι ἢ ἐπὶ ἐνενήκοντα ἐννέα δικαίοις οἵτινες οὐ χρείαν ἔχουσιν μετανοίας."

Παναγία η Γαλακτοτροφούσα.

Μήτηρ Θεού η Γαλακτοτροφούσα.
Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Φλωριανός

Ο Άγιος Φλωριανός. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.
Δεύτερη προσπάθεια.
Για περισσότερα, δες εδώ.

Ο Άγιος Φλωριανός και ο Προφήτης Ελισσαίος.

Ο άγιος Φλωριανός. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.

 Μια καθυστερημένη αντίδραση στο μένος της φετινής πυρκαγιάς. 

Αυτός ο άγιος είναι παραγνωρισμένος στην Ανατολή αλλά στην Δύση τον θεωρούν προστάτη των Πυροσβεστών. (Εμείς έχουμε τους Τρεις Παίδες εν Καμίνω). Είναι δε, χαρακτηριστικό της νοοτροπίας μας. Τιμώντας τους Τρεις Παίδες, δεν θέλουμε να καούμε. Τιμώντας τον άγιο Φλωριανό, οι Δυτικοί θέλουν να σβήσουν την φωτιά. Ο άγιος ήταν πράγματι, ως Ρωμαίος στρατιώτης, υπεύθυνος τμήματος πυρόσβεσης στο Νόρικουμ. (Αυστρία) Μαρτύρησε επί Διοκλητιανού. Οι βασανιστές του ήθελαν να τον κάψουν, αλλά ο άγιος τους είπε πως, ως πυροσβέστης, δεν θα καεί, αλλά θα ανέβει στον Θεό. Οι προληπτικοί παγανιστές, τότε, τον έδεσαν σε μια μυλόπετρα (που την βλέπουμε στην εικόνα) και τον έπνιξαν στο ποτάμι. Μια που δεν υπάρχουν (όσο γνωρίζω) μεσαιωνικές Βυζαντινές απεικονίσεις του, ακολουθώ τον Δυτικό εικονογραφικό τύπο. 

Ο Προφήτης Ελισσαίος. Έργο Δημητρίου Σκουρτέλη.

Σε αυτήν την εικόνα προσπάθησα να δείξω συνοπτικά όλον τον βίο και την πολιτεία του Προφήτη. Ο Ελισσαίος ήταν μαθητής του Προφήτη Ηλία και από αυτόν παρέλαβε την “μηλωτή” (προβιά) που φοράει. (Βασ. Β. 2, 13 κ.έ.) Ο βίος του Ελισσαίου μοιάζει αρκετά με αυτόν του Ηλία, πράγμα που κατανοούμε όταν μάθουμε πως ο Ελισσαίος ζήτησε από τον Δάσκαλό του:  “γενηθήτω δὴ διπλᾶ ἐν πνεύματί σου ἐπ’ ἐμέ”. (Βασ. Β. 2, 9 κ.έ.) Γι αυτό και η Χάρις του Προφήτη Ηλία: “ἐπαναπέπαυται τὸ πνεῦμα Ηλιου ἐπὶ Ελισαιε” (Βασ. Β. 2, 15  κ.έ.) σημειώνεται με το ηλιακό σύμβολο πάνω στο κεφάλι του. 

Ο Ελισσαίος έκανε πολλά θαύματα από τα οποία συγκέντρωσα εδώ, συνοπτικά, τα εξής: 

Ο καθαρισμός των υδάτων της Ιεριχούς (Βασ. Β, 2,20 κ.έ.) που συμβολίζεται με το ποτάμι στα πόδια του.

Μια σειρά επεμβάσεις και προφητείες του Ελισσαίου σχετικά με πολιορκίες πόλεων ( π.χ., Βασ. Β, 3, 13  - 6, 15 - ) συμβολίζονται με το κάστρο.

Ο πολλαπλασιασμός του λαδιού που συμβολίζεται με το σταμνί που κρατά ο προφήτης (Βασ. Β, 4, 1, κ. έ)

Ο πολλαπλασιασμός των άρτων (Βασ. Β, 4, 42)

Η ανάσταση του παιδιού κάτω αριστερά (Βασ. Β, 4, 20

Η θεραπεία του λεπρού Νεεμάν δεξιά (Βασ. Β, 5, 1 κ. έ.)

Η ανέλκυση του πέλεκυ από τον Ιορδάνη όπου είχε χαθεί και που ο Προφήτης εδώ τον κρατάει στο χέρι (Βασ. Β,  6, 4)

Οι αρκούδες που κατασπάραξαν τα παιδιά (Βασ. Β, 2, 23) 

Η απελευθέρωση αλλόπιστων στρατιωτών αφού τους περιποιήθηκαν, με εντολή του Προφήτη, με αποτέλεσμα να μην επιτεθούν ποτέ ξανά. (Βασ. Β, 6. 21)

(Σημειώνω πως σε πολλές εκδόσεις το Βασιλειών Β καταγράφεται ως Βασιλειών Δ)