Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2017

Λίγα στοιχεία για την έκθεση ζωγραφικής του Δημήτρη Σκουρτέλη: “Βυζαντινοί Δρόμωνες”.



Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Από τον Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η έκθεσή μου “Βυζαντινοί Δρόμωνες”, που εγκαινιάζεται στις 9 Γενάρη 2017, είναι η πρώτη, μετά από αρκετά χρόνια, που θα αποτελείται από 25 έργα που δεν έχουν εκτεθεί ξανά, και είναι όλα πρόσφατα φιλοτεχνημένα. Ελάχιστα δε από αυτά έχουν καν δημοσιευθεί. Τα μεγέθη τους ξεκινάνε από 0,40 μ. έως 2 μ.
Ένα από αυτά είναι πολυπρόσωπο, με θέμα την “Ναυμαχία των Εικόνων” μπροστά στην Κωνσταντινούπολη το 727, μεταξύ Εικονομάχων και Ορθοδόξων “Ελλαδικών”, μια καθοριστική στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας, που αποδείχνει, πάνω απ’ όλα, πως η εξέλιξη της πορείας ενός έθνους είναι ανεξάρτητη από τις θελήσεις των ηγετών και των πολιτικών ή θρησκευτικών ρευμάτων του, μια που η στάση των Εικονομάχων ήταν αυτή που εγκαινίασε την διάσταση του Βυζαντίου με τον Παπισμό, τον οποίο υποστήριζαν ακραιφνώς, τότε, οι Ορθόδοξοι Εικονόφιλοι, που στην συνέχεια, για άλλους λόγους, συνέχισαν στο θέμα αυτό την πολιτική των Εικονομάχων.
Πολλά από τα έργα είναι φιλοτεχνημένα στην συμβατική και δοκιμασμένη επιφάνεια του “κόντρα πλακέ θαλάσσης”, αλλά τα περισσότερα είναι πάνω σε παλιά ξύλα, που μάζεψα επεξεργάστηκα και στερέωσα με τραβέρσες με πολλή αγάπη και μεράκι.
Το θέμα της έκθεσης είναι το κατ΄ εξοχήν βυζαντινό πολεμικό πλοίο, ο Δρόμων, το “μυστικό όπλο” της Αυτοκρατορίας. Αφορά την περίοδο μέχρι τον Δέκατο αιώνα, περίπου, μια που μετά, το βυζαντινό ναυτικό ακολούθησε πορεία παρακμής. Επειδή λοιπόν είναι πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε, το θέμα αποτελεί μια πρόκληση για κάθε καλλιτέχνη.
Το Βυζαντινό ναυτικό συνδέεται άμεσα ιστορικά με το κυρίως θέμα της “κοσμικής” μου τέχνης, τα Ακριτικά Έπη, μια που γνωρίζουμε, πως οι επιδρομές των Σαρακηνών στα Σύνορα, συχνά αντιμετωπίζονταν με αντεπιθέσεις του Βυζαντινού Ναυτικού στα παράλια της Κιλικίας και της Συρίας, ως αντιπερισπασμός, ενώ συχνά γίνονταν επιθέσεις των Ακριτών με συνδυασμένες ναυτικές καταδρομές.

Ήταν το Βυζαντινό Ναυτικό που γλίτωσε δυο φορές την Κωνσταντινούπολη από τις Αραβικές πολιορκίες, και, ουσιαστικά, χάραξε την πορεία του Δυτικού Πολιτισμού, απαλλάσσοντας την Δύση από τον Αραβικό κίνδυνο. Και να μην ξανακούσω για την μάχη του Πουατιέ και τις Σταυροφορίες, αυτούς τους ανιστόρητους μύθους που δημιούργησε η Δύση για να μειώσει την προσφορά του Βυζαντίου στη Ιστορία .

Περισσότερα στοιχεία για την έκθεση, εδώ:

Η Plentertainment παρουσιάζει, στον Χώρο Τέχνης & Πολιτισμού Pleiades, την έκθεση ζωγραφικής του Δημητρίου Σκουρτέλη, 
“Βυζαντινοί Δρόμωνες”.
 Κοδράτου 9, Μεταξουργείο, πλησίον Μετρό
Εγκαίνια έκθεσης: 9 Ιανουαρίου 2017
Ώρα: 19.00 μ.μ.
Διάρκεια έκθεσης: 09/01 – 15/01
Ώρες επίσκεψης για το κοινό: 17.30-10.00 μ.μ.

Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου 2016

Έκθεση ζωγραφικής Δημητρίου Σκουρτέλη “Βυζαντινοί Δρόμωνες”

Έκθεση ζωγραφικής του
Δημητρίου Σκουρτέλη
“Βυζαντινοί Δρόμωνες”


“Ο στρατός είναι η δόξα του Αυτοκράτορα,

το Ναυτικό είναι η δόξα της Αυτοκρατορίας”
(Κεκαυμένος – Στρατηγικόν)

Το Βυζάντιο κρύβει πολλά άγνωστα σημεία, παρά τον όγκο των πληροφοριών που έχουμε γι αυτό. Το πιο σημαντικό από αυτά, είναι το Ναυτικό του. Τα σχετικά συγγράμματα της εποχής το ξεκαθαρίζουν: Πολλά δεν έπρεπε να μαθευτούν. Πράγματι, το Βυζαντινό Ναυτικό συγκέντρωνε ένα σωρό μυστικά, με κυριότερο το Υγρόν ή Ελληνικόν Πυρ. Αιχμή του δόρατος του ήταν οι λεγόμενοι Δρόμωνες, που ονομάστηκαν έτσι λόγω της ταχύτητας που ανέπτυσσαν. Οι Δρόμωνες ήταν κυρίαρχοι στη Μεσόγειο για πολλούς αιώνες, αλλά όπως είπαμε, κανείς δεν ξέρει πως ακριβώς έμοιαζαν… Ένας παράδεισος για έναν εικαστικό, αλλά μια κόλαση για έναν ιστορικό.
Ο Αγιογράφος Δημήτρης Σκουρτέλης, που έχει ήδη εικονογραφήσει τα Ακριτικά Έπη, αφήνει την φαντασία του ελεύθερη, λοιπόν, χωρίς να προδίδει την Ιστορία, και μας παρουσιάζει τους Δρόμωνές του, σε ένα ταξίδι στη θάλασσα και την Αυτοκρατορία.
Πριν καλά καλά εκτεθούν, οι Δρόμωνές του, χρησιμοποιήθηκαν ήδη, εμβληματικά, σε κάρτες Εταιριών και Επιστημονικών Ομάδων.
Η έκθεση ΔΡΟΜΩΝΕΣ του Δημητρίου Σκουρτέλη έχει την υποστήριξη του Ερευνητικού Προγράμματος ΤΑΚΤΙΚΟΝ: η διαδικτυακή πύλη για την προσωπογραφία και τη διοικητική δομή των θεμάτων (διοικητικών περιφερειών) της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. (Εδώ)

Η Plentertainment παρουσιάζει, στον Χώρο Τέχνης & Πολιτισμού Pleiades, την έκθεση ζωγραφικής του Δημητρίου Σκουρτέλη, “Βυζαντινοί Δρόμωνες”.
Κοδράτου 9, Μεταξουργείο, πλησίον Μετρό Χάρτης εδώ
Εγκαίνια έκθεσης: 9 Ιανουαρίου 2017
Ώρα: 19.00 μ.μ.
Διάρκεια έκθεσης: 09/01 – 15/01
Ώρες επίσκεψης για το κοινό: 17.30-10.00 μ.μ.

Τετάρτη 18 Μαΐου 2016

Αγιογραφίες. Έργα Δημητρίου Σκουρτέλη

Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Ο Άγιος Διονύσιος Ζακύνθου.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Η Αγία Ευανθία.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη

Ο Άγιος Στυλιανός.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Νικόλαος Μύρων
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Στέφανος ο Πρωτομάρτυς.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η Προδοσία. (Το φιλί του Ιούδα)
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Φανούριος.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η Πεντηκοστή.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Ιερώνυμος.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η Αγωνία. (Η προσευχή στην Γεσθημανή)
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η Αγωνία. (Η προσευχή στην Γεσθημανή)
Τμήμα.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η Αγωνία. (Η προσευχή στην Γεσθημανή)
Τμήμα.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Προφήτης Ηλίας.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Η Υπαπαντή.
Λεπτομέρεια.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Στέφανος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Στέφανος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Άγιος Γεώργιος και η Ελλάδα.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Αγιος Σπυρίδων.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Ο Εναγκαλισμός των Αποστόλων
 Πέτρου και του Παύλου.
Έργο Δημήτρη Σκουρτέλη.

Τετάρτη 4 Μαΐου 2016

Η θέση του αγιογράφου στα Ελληνικά εικαστικά πράγματα

Έργο του Φίκου
Ενός αγιογράφου που δεν φαίνεται και τόσο...τελματωμένο
όσο θα ήθελαν οι κλειδοκράτορες των εικαστικών πραγμάτων στην Ελλάδα.
(πηγή Βικιπαίδεια)
Η κατεύθυνση της επίσημης καλλιτεχνικής παιδείας στη χώρα μας είναι βαθιά δυτικότροπη και δυτικοτραφής από την εποχή της δημιουργίας του νεοελληνικού κρατιδίου.  
Ειδικά την εποχή της ίδρυσης της Σχολής Καλών Τεχνών, όπου κυριαρχούσε η Σχολή του Μονάχου, όπως αποκαλούν την κυρίαρχη τάση της έντεχνης ζωγραφικής της της εποχής, το Βυζάντιο και ειδικά η Βυζαντινή Τέχνη ήταν κατασυκοφαντημένη από τους Δυτικούς, πράγμα που υιοθέτησαν και οι εδώ θαυμαστές τους. Θεωρήθηκε τέχνη “βάρβαρη” και “έξω από τους κανόνες της ζωγραφικής”.
Μάλιστα οι τότε φωστήρες της ελληνικής εικαστικής Τέχνης, η “Σχολή του Μονάχου”, δήλωναν πως θέλουν να επαναλάβουν όλο το εικονογραφικό πρόγραμμα της βυζαντινής αγιογραφίας, για τους Ιερούς Ναούς, αλλά πλέον “με τους κανόνες της ζωγραφικής”, όπως δήλωσε ο Λύτρας.*
Η Σχολή του Μονάχου δεν υπάρχει πια, γιατί σήμερα οι αυτοαποκαλούμενοι “έντεχνοι” Έλληνες εικαστικοί μιμούνται πιο σύγχρονα ρεύματα της Δύσης.
Επίσης, η Δύση έχει αλλάξει γνώμη για το Βυζάντιο και την τέχνη του, αλλά  οι Έλληνες εικαστικοί και ο κύκλος που τους διαμορφώνει και τους προωθεί δεν πήρε χαμπάρι αυτό το τελευταίο…
Ή κάνει πως δεν το πήρε χαμπάρι…
Διότι, πλέον η κριτική κατά της βυζαντινής αγιογραφίας στην Ελλάδα έχει αλλάξει. Δεν χαρακτηρίζεται  πια ως αντίθετη με τους ...κανόνες της ζωγραφικής, αλλά ως ένα ενδιαφέρον μεν, αλλά τελματωμένο αδιέξοδο. Πω πω μεγάλη χάρη μας κάνουν οι δάσκαλοι...

Έτσι οι αγιογράφοι, εκτός από τον Κόντογλου, που οι κληρονόμοι της Σχολής του Μονάχου  δεν τολμούν να εκμηδενίσουν, φανερά, είναι οριστικά εξόριστοι από το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο, μια που αυτό τους κατατάσσει στους ...διακοσμητές, δηλαδή κάτι παραπάνω από βιοτέχνες. Και όμως το ίδιο Επιμελητήριο κατατάσσει στους ζωγράφους καθηγητές Καλλιτεχνικών στην Δημόσια Εκπαίδευση που δεν έχουν καμιά άλλη εικαστική παρουσία.
Ούτε λόγος βέβαια για κάποια παρουσίαση του έργου των Αγιογράφων από τους υποτίθεται καθιερωμένους χώρους προώθησης των εικαστικών τεχνών. Η δικαιολογία πως οι αγιογραφικές δουλειές είναι εμπορικές ή/και αντιγραφές είναι αστεία, φυσικά:
Τα υαλοπωλεία, και πολλές γκαλερί, είναι γεμάτα από εμπορικές δουλειές που δεν είναι βυζαντινής τεχνοτροπίας, ούτε θρησκευτικής θεματογραφίας.
Όσο για αντίγραφα -κυρίως ξένων έργων- θα βρούμε μπόλικα, ακόμα και στις πλέον διαφημισμένες εκθέσεις Τέχνης.
Η μόνη πραγματική διαφορά είναι πως οι αγιογράφοι δεν κρύβουν πως έχουν πρότυπα ενώ οι περισσότεροι έντεχνοι βασίζουν την καριέρα τους στην απόκρυψη των προτύπων τους.

Η υπόθεση καταντά σκανδαλώδης, μια που τον εικοστό αιώνα, ο μεγαλύτερος όγκος της εικαστικής παραγωγής έγινε από τους αγιογράφους,
τα περισσότερα μνημεία - δηλ οι ιεροί ναοί - τοιχογραφήθηκαν από αυτούς,
οι περισσότερες εξαγωγές έργων τέχνης αφορούν σύγχρονες Εικόνες,
ενώ δεκάδες Έλληνες αγιογράφοι κλήθηκαν να ιστορήσουν τοιχογραφίες σε ναούς του εξωτερικού -και όχι μόνο Ορθόδοξους.  
Όλα αυτά δεν διαδίδονται ούτε διαφημίζονται, ούτε αξιοποιούνται εθνικά, ενώ μια τυχόν έκθεση “έντεχνου” εικαστικού στο εξωτερικό γίνεται... αντικείμενο λατρείας.
Εννοείται, βέβαια, πως οι σύγχρονοι αγιογράφοι διασώζουν μια τεχνοτροπία που είναι βαθιά ελληνική. Αυτό φυσικά δεν ενδιαφέρει τους δυτικοτραφείς μέντορες της “Ελληνικής” Τέχνης.
Ούτε τους ενδιαφέρει ότι μορφές σαν τον Τσαρούχη, τον Βασιλείου, τον Εγγονόπουλο ξεκίνησαν ως αγιογράφοι, ενώ δεκάδες άλλων αναγνωρισμένων ζωγράφων ασχολήθηκαν επίσης με την Βυζαντινή αγιογραφία. Ορισμένοι από αυτούς μάλιστα, προσπαθούν να το ...κρύψουν!
Επιπλέον - και είναι το σημαντικότερο - μέσω της επαφής τους με τους πιστούς που δωρίζουν έργα στις εκκλησίες, οι αγιογράφοι είναι οι μοναδικοί εικαστικοί που φέρνουν σε επαφή  με την Τέχνη ένα μέρος του κοινού που δεν θα ενδιαφέρονταν για άλλη εικαστική δραστηριότητα, ούτε θα έρχονταν σε επαφή με άλλο είδος εικαστικής Τέχνης.

Έτσι λοιπόν, τόσο σε εγχώρια, όσο σε διεθνή δραστηριότητα, οι Έλληνες αγιογράφοι βρίσκονται στην κορυφή των Ελλήνων εικαστικών, όσο κι αν οι αυταπατώμενοι “κλειδοκράτορες” της ελληνικής Τέχνης τους αγνοούν. Φυσικά, και οι αγιογράφοι έχουν τόσα μεμπτά και τόσα ελαττώματα στην δουλειά τους, όσα και οι υπόλοιποι Έλληνες εικαστικοί. (μερικά από αυτά ανφέρθηκαν πιο πάνω) Αυτό, είναι άλλο θέμα, ή καλύτερα ένα άλλο κεφάλαιο του θέματος, που θα μας απασχολήσει εν καιρώ.

Οι αγιογράφοι δεν πολυενδιαφέρονται για τον παραμερισμό τους βέβαια. Γιατί, απλούστατα, είναι τόσο παραμερισμένοι, όσο μια γάτα είναι παραμερισμένη έξω από μια ...ποντικοφωλιά.
Μάλλον, λοιπόν, είναι οι δήθεν “έντεχνοι” που έχουν αυτοαποκλειστεί από το κύριο σώμα της επαγγελματικής εικαστικής παραγωγής στην Ελλάδα σήμερα, που εξακολουθεί να είναι η βυζαντινή Αγιογραφία.
Οι αγιογράφοι είναι τόσο απασχολημένοι με το έργο τους, που δεν τους αφορά τι κάνει η μικρή κλίκα που νομίζει πως ελέγχει την Τέχνη στην Ελλάδα.
Εσάς;

Δημήτρης Σκουρτέλης
---------------------------
Υστερόγραφο:
Η αδυναμία επαφής των δυο κόσμων, φυσικά, δεν είναι μόνο εικαστικό πρόβλημα. Είναι μαι πλευρά της γενικότερης αντίθεσης ανάμεσα στον Ρωμιό και τον αυτοαποκαλούμενο “Έλληνα”, ανάμεσα στο Βυζάντιο και τη Δύση. Είναι η παλιά και κατασυκοφαντημένη αντίθεση Ενωτικών και Ανθενωτικών, όπου όσοι μας ξεπούλησαν στη Δύση χωρίς αντίκρυσμα, βάφτισαν όσους το επισήμαναν ...προδότες. Είναι οι δυο Ελλάδες, που αδυνατούν να επικοινωνήσουν...
-----------------
Σημείωση:
*Νικηφόρος Λύτρας, αλληλογραφία, στο “Οι Έλληνες Ζωγράφοι” τομ 1 σελ. 107

Κυριακή 24 Απριλίου 2016

Η Απολλώνια κλασσική Αισθητική



Στις εικαστικές τέχνες, η ομορφιά του Απόλλωνα και των άλλων Ολύμπιων ήταν το πρότυπο της αναζήτησης του τέλειου κάλλους στην αρχαιότητα.
Το θέμα είναι, όμως, κατά πόσο είναι σωστό η σωματική ομορφιά να αποτελεί τον Σκοπό της Τέχνης. Η πνευματική αναζήτηση απέχει πολύ από ένα όμορφο σώμα. Η αρχαία Απολλώνια αισθητική, όμως, μας επέβαλλε για χιλιετίες αυτόν τον απαράβατο κανόνα. Ακόμα και οι αυστηροί Βυζαντινοί έβαζαν τη σωματική ομορφιά σαν απόλυτο κριτήριο στην επιλογή ατόμων σε δημόσιες θέσεις.
Η διαστροφή της νοοτροπίας των εικαστικών τεχνών από την Απολλώνια αισθητική -την κλασική ομορφιά- είναι βαθιά ριζωμένη στον «πολιτισμό» μας, γιατί απευθύνεται σε ένστικτα, όχι το Νου.  Καλό μάτι, λοιπόν, αδέλφια.                 
Η τέχνη της κλασσικής περιόδου αιχμαλωτίστηκε στην αναζήτηση της ομορφιάς, θεοποιώντας το ανθρώπινο σώμα. Η τέχνη που χρησιμοποιεί σωματικά κριτήρια κάλλους, απευθύνεται στα ταπεινότερα ένστικτα του ανθρώπου, όντας μια εκλεπτυσμένη μορφή πορνογραφίας.
Πράματα και θάματα έγιναν μπρος και πάνω σε αρχαία κλασσικά αγάλματα. Τέτοιες αφηγήσεις μας έχουν έρθει από την αρχαιότητα. Αφορούν αγάλματα της Αφροδίτης, αλλά και νεαρών αγοριών, μάλιστα στους Δελφούς.
«υπάρχουν δυο αγόρια λαξευμένα σε πέτρα. Οι κάτοικοι των Δελφών λένε πως κάποιος θεωρός [επίσημος απεσταλμένος μιας πόλης] επιθύμησε να έχει σεξουαλική σχέση με ένα από τα δύο [αγάλματα] και ότι σαν αμοιβή άφησε ένα στεφάνι. Τον κατάλαβαν και ρώτησαν τον θεό, που χρησμοδότησε να αφήσουν τον άνθρωπο ήσυχο, μια που πλήρωσε»
Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί ΙΓ, 606
Ο ίδιος συγγραφέας μαρτυρά και για ασέλγεια σε άγαλμα της Αφροδίτης.
Φυσικά, ο έρωτας αγαλμάτων αποτελεί πλέον τυπικό ...ρομαντικό μοτίβο στην  μεταγενέστερη λογοτεχνία.
Δεν έχω τίποτε εναντίον της πορνογραφίας. Απλά, δεν την θεωρώ ως πνευματικό γνώρισμα. Η τέχνη μπορεί να  ασχοληθεί μόνο ευκαιριακά μαζί της.
Ας μην ξεχνάμε πως η κλασσική περίοδος της Ελληνικής Τέχνης κράτησε μόνο μερικούς αιώνες στην ιστορία μας. Κι όμως μερικοί την θεωρούν ως την μόνη ελληνική. Αν δούμε έργα άλλων περιόδων της Ελληνικής τέχνης (Γεωμετρική, Αρχαϊκή, Βυζάντιο, λαϊκή τέχνη) ή τα Μεσοποταμιακά ή Αιγυπτιακά έργα, θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε το πραγματικό νόημα της ομορφιάς του ανθρώπινου πνεύματος, αν η Απολλώνια αισθητική μας άφηνε ένα κάποιο ίχνος εκλεπτυσμού στα καλλιτεχνικά μας γούστα, και δεν τα είχε οριστικά μετατρέψει σε ερωτικά όνειρα.
Επίσης, ένα έργο οποιουδήποτε πρωτόγονου πολιτισμού, ακόμα και ιθυφαλλικό, με την υπερβατικότητά του, έχει μεγαλύτερη πνευματικότητα από ένα “σεμνό” κλασσικό έργο, γιατί δεν  προκαλεί το γενετήσιο ένστικτο, ούτε επικαλείται την «φυσική επιλογή» του Δαρβίνου.

Πικάσο


Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες προσπάθησαν απεγνωσμένα και συνειδητά να ξεφύγουν από τη βαθιά ριζωμένη βαρβαρότητα του Απολλώνιου ιδεώδους των ωραίων οπισθίων, ξεπέφτοντας συχνά όμως στην υπερβολή και την καρικατούρα, γιατί το αισθητικό τους κριτήριο είναι διαστρεβλωμένο από αιώνες κλασσικισμού.

Ρέμπραντ


Ο Ρέμπραντ στάθηκε ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που προσπάθησε συνειδητά και επιτυχημένα ξεφύγει από αυτό το πρότυπο, και οδηγήθηκε στην οικονομική αποτυχία.
Ο Μεσαίωνας είχε αποφύγει συνειδητά την παγίδα του κλασσικισμού. Το Βυζάντιο δε, το είχε κατορθώσει, μάλιστα χωρίς να αποκοπεί εντελώς από την αρχαία παράδοση. Και αυτή η τέχνη θεωρείτο «βάρβαρη» μέχρι τις μέρες μας, σχεδόν.
Ήταν οι τομές που έκαναν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες που μας οδήγησαν στην επανεκτίμηση της Μεσαιωνικής αλλά και της αρχαιότατης Τέχνης. Είναι, ίσως, η μεγαλύτερη συνεισφορά της μοντέρνας τέχνης στον πολιτισμό.
Η ανθρωπότητα έχει ξεπέσει σε τέτοιο βαθμό βαρβαρότητας, διαπαιδαγωγημένη από την Απολλώνια Αισθητική, που μόνο κάτι αισθησιακά ελκυστικό μπορεί πλέον να συγκινήσει τον μέσο φιλότεχνο. Έχουμε καταντήσει να αποκαλούμε ένα ωραίο κορμί «άγαλμα».
Δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι αυτός ο σκοπός της Τέχνης.
Οι αρχαίοι καλλιτέχνες τα γνώριζαν αυτά. Καταλάβαιναν πως ο σκοπός της τέχνης είναι η υπέρβαση και όχι η αντιγραφή της Φύσης, και έσωσαν το έργο τους, το έκαναν μάλιστα και αθάνατο, επεμβαίνοντας αδιόρατα στην ανθρώπινη ανατομία. Στην ουσία, τα κλασσικά αγάλματα δεν είναι ρεαλιστικά, όχι γιατί αποδίδουν υπερκόσμια ομορφιά, αλλά γιατί έχουν παραλλαγμένες αναλογίες, με αδιόρατο τρόπο. Ήταν ο τρόπος να αποδείξουν -κυρίως στον εαυτό τους- πως απεικόνιζαν κάτι εξωανθρώπινο, θεϊκό. Αυτό όμως το γνώριζε μόνο ο καλλιτέχνης.



Και ο Παρθενώνας δεν έχει πάνω του ούτε μια ευθεία γραμμή, αλλά φαίνεται ευθύγραμμος.
Ταυτόχρονα όμως πίστευαν πως η απόλυτη ομορφιά που επεδίωκαν, ήταν χαρακτηριστικό της τελειότητας ενός θεού. Οι θεατές, το κοινό, όμως, έβλεπαν ένα τέλειο κορμί, και δεν νομίζω πως τους απασχολούσε η ...θεολογία του.
Οι αρχαίοι καλλιτέχνες δικαίωσαν τον εαυτό τους και το έργο τους, αλλά όχι το κοινό τους, που δεν κατάλαβε ούτε και θα καταλάβει ποτέ τίποτα. Αυτός ήταν ο σκοπός τους!
             
Οι Άραβες είχαν μια παροιμία: «Ότι κατάφεραν οι Κινέζοι στην ζωγραφική, το κατάφεραν οι Έλληνες στη φιλοσοφία και οι Μογγόλοι στον πόλεμο».
Η Απολλώνια ομορφιά δεν τους άγγιξε.
Τη στιγμή που και οι Έλληνες παραδεχτούν την ορθότητα του αποφθέγματος, τότε θα υπάρχει ελπίδα.

Δημήτρης Σκουρτέλης

Τρίτη 19 Απριλίου 2016

Ο μεταφραστής Κόντογλου.



Βλέπουμε στις επετειακές εκθέσεις για τον Φώτη Κόντογλου με πόση ευκολία χειρίζοταν την Δυτική τεχνοτροπία από την αρχή της καριέρας του.
Το ταλέντο του ήταν πηγαίο.
Όμως, παρατηρώντας τις πρώτες του βυζαντινές αγιογραφίες βλέπουμε με πόση δυσκολία μπορούσε να συλλάβει, αρχικά, το νόημα της Βυζαντινής Τέχνης. Αυτό συμβαίνει και με κάθε “έντεχνο” (έτσι αποκαλούν οι δασκάλοι τον μαθεμένο φράγκικα) ζωγράφο.
Δεν είναι θέμα ικανότητας. 

Από τα πρώιμα έργα του Κόντογλου. 1925.


Οπως δεν μπορούμε να μιλήσουμε μια ξένη γλώσσα ακούγοντάς την, έτσι και δεν μπορούμε να ζωγραφίσουμε βυζαντινά, βλέποντας την βυζαντινή ζωγραφική, ακόμα κι αν κάνουμε πιστά αντίγραφα.
Είναι άλλη εικαστική γλώσσα, και πρέπει, με μεγάλη προσπάθεια, να μάθουμε να την μιλάμε, όπως προσπάθησε ο Κόντογλου. Και προσπαθούμε να μάθουμε να την μιλάμε χωρίς δάσκαλο, και χωρίς μέθοδο άνευ διδασκάλου!

Δυστυχώς όμως, αναρωτιέμαι… Έχουμε μάθει να την μιλάμε, αυτήν την ελληνική εικαστική γλώσσα, ή απλά την μεταφέρουμε όπως την ακούμε, κάνοντας τραγικά και αστεία λάθη, και παριστάνοντας συνάμα τους μεγάλους ειδικούς της ελληνικότητας στην Τέχνη;

Ξένοι στην ίδια την χώρα μας.
Εξόριστοι Φράγκοι στα Βαλκάνια είμαστε.
Τι κωμικοτραγικοί τύποι…


Δημήτρης Σκουρτέλης

πηγές εικόνων:
εδώ και εδώ.